Izba Reprezentantów, w której większość ma Partia Demokratyczna, zdecydowała o postawieniu prezydenta Donalda Trumpa w stan oskarżenia. Wnioskiem, który poparło także 10 Republikanów, zajmie się w następnej kolejności Senat. Na prezydencie ciąży oskarżenie o „podżeganie do powstania”. Proces w izbie wyższej rozpocznie się najprawdopodobniej już po zaprzysiężeniu elekta Joe Bidena. W związku z tą nietypową sytuacją przedstawiamy 5 najważniejszych rzeczy, które warto wiedzieć o impeachmencie.  

1. Zapisy dotyczące impeachmentu znalazły się w amerykańskiej Konstytucji pod wpływem brytyjskiej tradycji prawnej. Tam też już w XIV wieku parlament mógł pociągać królewskich ministrów do odpowiedzialności za ich publiczne działania. Aleksander Hamilton w pochodzącym sprzed uchwalenia Konstytucji USA zbiorze esejów „Federalista” podkreślił, że impeachment dotyczy bezpośrednio nadużycia władzy lub zaufania publicznego przez osobę sprawującą władzę. Konstytucje poszczególnych stanów amerykańskich miały przepisy dotyczące impeachmentu, a następnie (po zawarciu ściślejszej unii między tymi stanami) zasada ta – uznawana za szczególnie ważną – trafiła do Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

2. Izba Reprezentantów (izba niższa parlamentu USA) dysponuje wyłącznym prawem wszczynania procedury impeachmentu prezydenta (choć nie tylko). Ta rozpoczyna się w 6 komisjach Izby Reprezentantów. Dokonały one sprawdzenia działań prezydenta i przedstawienia najmocniejszych ich zdaniem argumentów za impeachmentem.  Raporty z tych prac trafiły do komisji sprawiedliwości Izby Reprezentantów. Komisja decyduje, które (jeśli w ogóle) paragrafy zawarte w procedurze impeachmentu zastosuje. Jeśli uzna przynajmniej niektóre z nich za istotne, to sprawia trafia na ogólne posiedzenie Izby Reprezentantów. Jeśli zwykła większość jej członków opowie się za impeachmentem, to dalsza część procedury dokonuje się już w Senacie.  Tak też się stało w obecnym przypadku.

3. Senat jako jedyny – w myśl Konstytucji USA – może pełnić rolę sądu w procesach o impeachment. Senatorowie obradują pod przysięgą, a na czele obrad stoi prezes Sądu Najwyższego. W posiedzeniu uczestniczy także grupa kongresmenów z Izby Reprezentantów w roli oskarżycieli, a prezydent otrzymuje swych obrońców. Odwołanie z urzędu prezydenta wymaga większości 2/3 głosów osób obecnych na sali. Jeśli prezydent straci urząd, to jednocześnie traci również immunitet. Wiąże się z tym możliwość (choć nie konieczność) postawienia go w stan oskarżenia przed zwykłym sądem za ewentualne konkretne przestępstwa przeciw przepisom prawa karnego.

4. Wcześniej procedurę impeachmentu zastosowano wobec Andrew Johnsona (1865-1869) i Billa Clintona (1993-2001), a także samego Donalda Trumpa. Wszyscy  trzej zostali uniewinnieni przez Senat. Proces prezydenta Johnsona dotyczył prawa prezydenta do zwalniania niektórych urzędników bez zgody Kongresu. Uniewinnienie Johnsona ustanowiło precedens i przyczyniło się do utrwalenia w amerykańskim porządku prawnym reguły pozwalającej prezydentowi na ich odwoływanie (nawet jeśli mianowanie wymagało akceptacji Senatu). Z kolei proces Billa Clintona dotyczył oskarżeń o nadużycia finansowe (został uniewinniony) i nieobyczajność (zdrada małżeńska). W obydwu przypadkach został uniewinniony, choć sami obrońcy przyznawali, że jego postępowanie w sprawach obyczajowych było niemoralne (jednak niekwalifikujące się do impeachmentu). Pierwszy proces Trumpa dotyczył z kolei oskarżeń o wymuszanie działań obcego mocarstwa w celach prywatnych oraz o uniemożliwianie prowadzenia prac przez Kongres.

5. Głosowanie w Senacie już po zakończeniu kadencji Donalda Trumpa wydaje się pozbawione sensu – wszak Trump i tak już nie będzie w tym momencie pełnił funkcji prezydenta. Jednak chodzi tu o wymiar symboliczny. Ponadto Trump utraci przywileje dla byłych prezydentów, takie jak pensja i ubezpieczenie zdrowotne. Co więcej, Senat może po głosowaniu w sprawie impeachmentu dokonać drugiego głosowania – dotyczącego zablokowania Trumpowi możliwości kandydowania w kolejnych wyborach prezydenckich. Ponieważ jednak większość senatorów to Republikanie, porażka Donalda Trumpa w procesie jest mało prawdopodobna.

Źródła: history.house.gov / BBC / billofrightsinstitute.org / tvn24.pl

mjend